Pul tələblərinə dair inzibati aktların qəbulu və məcburi icraya yönəldilməsi ilə bağlı qanunvericiliyin tələbləri barədə
Məlum olduğu kimi, yerli əhəmiyyətli vəzifələrin icrasının, yerli
özünüidarəetmənin səmərəli fəaliyyətinin təməlini bələdiyyə büdcəsinin
imkanları təşkil edir. Bələdiyyə mülkiyyətinin tərkib hissəsi olan yerli
büdcənin gəlirlərinin aşağı olması bələdiyyələrin fəaliyyətinin
səmərəliliyinə mənfi təsir göstərən əsas amillərdəndir. Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyası və qanunları ilə müəyyənləşdirilmiş yerli
özünüidarəetmə üzrə səlahiyyətlərin həyata keçirilməsi üçün yerli büdcə
gəlirlərinin artırılması, eləcə də büdcə vəsaitlərindən səmərəli istifadə
olunması olduqca vacibdir.
Yerli büdcələrin gəlir mənbələrinin davamlılığının təmin olunmasına və
artırılmasına köməklik göstərilməsi prioritet istiqamətlərdən biridir. Bu
baxımdan bələdiyyələrin fəaliyyətinin təşkilinə kömək və metodoloji yardım
tədbirləri çərçivəsində yerli büdcə gəlirlərinin artırılması məqsədilə
müxtəlif istiqamətlərdə (yerli vergi və ödənişlərin düzgün hesablanması və
ödənilməsi, vergi tutma obyektlərinin uçotunun dəqiqləşdirilməsi, icarə
haqlarının bazar qiymətlərinə uyğunlaşdırılması və s.) işlər həyata
keçirilir.
Bu sahədə görülən əsas işlərdən biri də bələdiyyələrin debitor və kreditor
borclarının həllində onlara kömək göstərilməsi, o cümlədən pul tələblərinə
dair inzibati aktların qəbul edilərək məcburi icraya yönəldilməsi
istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərdir.
“İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq
bələdiyyələr tərəfindən pul tələbinə dair inzibati aktların qəbulu və
məcburi icraya yönəldilməsi sahəsində aparılan metodoloji iş öz müsbət
nəticəsini verməkdədir. Aparılan ümumiləşdirmələrin təhlillərindən məlum
olmuşdur ki, pul tələbinə dair inzibati aktların qəbul edilərək məcburi
icraya yönəldilməsi halları 2021-ci ildə əvvəlki illə müqayisədə 4 dəfə
artmış, icra məmurları tərəfindən həmin aktlar üzrə 600 min manatdan çox
vəsaitin yerli büdcələrə ödətdirilməsi təmin edilmişdir.
Bununla yanaşı, hələ də bu sahədə bir sıra çatışmazlıqlar qalmaqdadır. Belə
ki, bəzi hallarda bələdiyyələr tərəfindən bələdiyyə qərarlarının məcburi
icraya yönəldilməsi ilə bağlı qanunvericiliyin tələblərinin düzgün tətbiq
edilməməsi, bələdiyyələrin aidiyyəti vəzifəli şəxslərinin bələdiyyələrin
maliyyə vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına səy göstərməməsi, hətta yerli
vergi və ödənişlərin ödənilməməsi hallarında üzərlərinə düşən vəzifələri
yerinə yetirməməsi halları mövcuddur.
“İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa görə inzibati
orqan sayılan bələdiyyələrin pul tələblərinə dair inzibati aktları icrası
məcburi sənəd sayılır və “İcra haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun
tələblərinə görə icra məmurları tərəfindən məcburi icra etdirilməlidir. Bu
cür aktların qəbulu qaydaları barədə qanunvericiliyin tələbləri dəfələrlə
bələdiyyələrə izah edilmiş, o cümlədən bu sahədə müvafiq statistik
məlumatların “Elektron icra” sistemi vasitəsilə operativ qaydada əldə
olunması, həmçinin icra məmurlarının yerli vergilər üzrə icra sənədlərinin
icrasına diqqətinin artırılması məqsədilə Ədliyyə Nazirliyi Kollegiyasının
2021-ci il 30 dekabr tarixli Qərarı ilə “İcra haqqında statistik hesabat”
formalarına zəruri dəyişikliklər edilmiş, yerli vergilər üzrə borclar
barədə icra sənədləri ayrıca alt kateqoriya kimi verilmişdir.
“İnzibati icraat haqqında” Qanunun 82.2-ci maddəsinə əsasən inzibati aktı
qəbul etmiş inzibati orqan tələbin icraya yönəldilməsi haqqında qərar qəbul
edir və bu halda tələbin icraya yönəldilməsi üçün məhkəmə qərarının qəbul
edilməsi tələb olunmur.
Qanunun 82.3-cü maddəsində tələbin icraya yönəldilməsi haqqında qərarın
qəbul edilməsinin aşağıdakı şərtləri müəyyən edilmişdir.
- borclu tərəfindən ən azı 10 gün ərzində pul tələblərinin ödənilməsini
nəzərdə tutan inzibati aktın qəbul edilmiş olması;
- pul tələblərinin ödənilməsi üçün müəyyən olmuş icra müddətinin bitməsi;
- inzibati orqan tərəfindən borcluya edilmiş xəbərdarlıqdan sonra,
xəbərdarlığın elan olunduğu gündən sonrakı 10 gün müddətində borclunun
ödəməni həyata keçirməməsi.
Qeyd edirik ki, pul tələbinin icraya yönəldilməsi üçün inzibatı akt
göstərilən şərtlərə uyğun qəbul edilməlidir və yalnız bu şərtlərin hamısı
mövcud olduqda məcburi icraya yönəldilə bilər. İnzibati aktın maraqlı şəxsə
münasibətdə hüquqi qüvvəyə malik olması üçün bu barədə maraqlı şəxsə
məlumatın verilməsi əsas şərtdir.
“İcra haqqında” Qanunun 6.1-ci və 6.1.8-ci maddələrinə uyğun olaraq
bələdiyyələr tərəfindən qəbul edilmiş inzibati aktlar və digər inzibati
orqanların pul tələblərinin ödənilməsi ilə bağlı inzibati aktları icra
sənədləri sayılır.
Həmin qanunun 7-ci maddəsinə görə icra sənədində aşağıdakı məlumatlar
göstərilir:
- icra sənədini verən orqanın adı;
- icra sənədinin verilməsinə əsas olan iş və ya materiallar və onların
nömrələri;
- icra edilməli olan qərarın qəbul edildiyi vaxt;
- tələbkar və borclunun soyadı, adı, atasının adı, onların yaşayış yeri,
borclunun doğulduğu yer və tarix, onun iş yeri;
- tələbkar və borclu hüquqi şəxsin adı, ünvanı;
- qərarın nəticə hissəsi;
- qərarın qüvvəyə mindiyi vaxt;
- icra sənədinin verildiyi vaxt və onun icraya yönəldilməsi müddəti.
Həmin maddənin tələbinə görə icra sənədləri onları qəbul və ya təsdiq etmiş
şəxslər tərəfindən imzalanır və möhürlə təsdiqlənir.
“İcra haqqında” Qanunun 7-ci maddəsinin tələblərinə əməl olunmaması həmin
Qanunun 9.1-ci maddəsinə əsasən icra sənədinin daxil olduğu vaxtdan ən geci
üç gün müddətində icra sənədini vermiş orqana qaytarılması ilə nəticələnir.
Eyni zamanda, tələbin icraya yönəldilməsi haqqında qərar birmənalı şəkildə
hansı tələbin (məbləğ, forma, müddət) irəli sürüldüyünü əks etdirməlidir.
Bu qərar özü müstəqil olaraq inzibati akt hesab edilir və ona qarşı
müstəqil qaydada inzibati şikayət və inzibati icraat (mübahisələndirici)
qaldırıla bilər. Bu qərarın qüvvəyə minməsindən ötrü inzibati akt üçün
irəli sürülən tələb, yəni borcluya məlumat verilməsi (inzibati aktın rəsmi
qaydada çatdırılması) vacibdir.
Qeyd olunanlar nəzərə alınaraq debitor borclarının yığılması ilə bağlı
bələdiyyələr tərəfindən qanunamüvafiq tədbirlərin görülməsi, o cümlədən pul
tələblərinə dair icrası məcburi aktların qəbul edilərək icraya yönəldilməsi
istiqamətində işlərin gücləndirilməsi, bu zaman qanunvericiliyin
tələblərinə ciddi əməl olunması tövsiyə edilir.
Bələdiyyələrlə iş mərkəzi
